Ürün Açıklaması

CAM AMBALAJLAR
CAMIN YAPISI
Cam;sert,ergime noktası ve kristal yapısı olmayan aşırı
soğumuş bir sıvıdır. Isıtılınca akışkanlık kazanır,soğuyunca
katılaşıp sertleşerek saydam ve mat bir görünüm alır.
Cam,gerçekte oksitler karışımı olan bir maden olmasına
karşın,ergime noktası yerine,yumuşama noktasına sahiptir.
Isıtılınca önce yumuşar ve giderek akıcılığı artarak sıvı
hale geçer. Camın en önemli özelliği atomik yapısının
düzensiz olmasıdır.
CAM ENDÜSTRISINDE KULLANILAN
HAMMADDELER
Silis
Bor oksit
Aluminyum oksit
Sodyum oksit
Potasyum oksit
Kalsiyum oksit
Kurşun oksit
Çinko oksit
Arsenik oksit
Renkli cam yapımında ise boyar madde olarak çeşitli metal oksitlerden
yararlanılır.
Gıdaların ambalajlanmasında kullanılan normal bir
camın ortalama bileşimi şu şekildedir:
Silisyum dioksit (SiO2
) : % 69-75
Kireç (CaO) : % 9-13
Soda (Na2O) : % 13-17
Aluminyum oksit(Al2O3
) : % 0,5-2,5
CAM AMBALAJLAR
Üretimi yaklaşık 4000 yıl öncelerine uzanan camın ilk kullanımı süs
eşyası olarak başlamış. Şekillendirme olanaklarının giderek
artmasıyla da çeşitli ev eşyası, şişe, kavanoz, pencere camı ve
gözlük camı gibi değişik alanlara yayılarak gelişimini sürdürmüştür .
Camın hammaddesi silisli kumdur. Cam silis kumunun çeşitli katkı
maddeleri ile birlikte yüksek sıcaklıklarda eritilerek
şekillendirilmesinden meydana gelir.
Cam ambalajlar içine konulan ürünün görülebilmesi
nedeni ile tercih edilen bir ambalaj çeşididir. Cam şişe
ve kavanozların önemli bir hammadde kaynağı
kullanılmış cam şişe ve kavanozlardan oluşmaktadır.
Bu nedenle cam şişe ve kavanozların geri kazanımına
yardımcı olmak için cadde ve sokaklardaki cam
kumbaraları kullanılmalıdır.
Bu şekilde toplanan cam şişeler kırılır ve yıkama ve öğütme
işlemlerinden sonra cam fırınlarına yüklenir.
Diğer taraftan çoğu kez kahverengi renkte olan depozitolu şişeler
ise temizlenerek tekrar doldurulur. Camın geri dönüşümü
ülkemizde çok uzun yıllardır yapılmakta olup yaklaşık her üç
şişeden biri geri kazanılabilmektedir Yeni cam ambalaj üretiminde
geri dönüştürülmüş cam kullanılarak büyük ölçüde enerji tasarrufu
sağlanabilir.
CAM AMBALAJ ÜRETIMI
Cam üretimi,hammaddelerin istenen oranda karıştırılıp
harmanlanmasından başlayarak kullanıma hazır ambalaj şeklini
alana kadar süreklilik gösteren bir işlemdir. Bu işlem,
o Cam hamurunun hazırlanması
oİşlenmesi
oTavlama
olmak üzere üç aşamada incelemek mümkündür.
CAM AMBALAJ ÜRETIM İŞLEMLERİ
Cam ambalaj üretim işlemleri sırasıyla
1. Üfleme – Üfleme (Blow-Blow) işlemi
2. Bas-Üfle işlemi (Pres-Blow)
3. Dar boyunlu üretimlerde Presleme-Üfleme (NNPB)
işlemi ,
olmak üzere proseslerden geçirilerek gerçekleştirilir.
“Üfleme ve üfleme” şekillendirme sırası: (1) kütle kalıp boşluğuna
beslenir; (2) kalıp çevrilir; (3) ilk üfleme aşaması; (4) kısmen
şekillendirilmiş parça yeniden yönlendirilir ve ikinci üfleme kalıbına
aktarılır, ve (5) son şekline üflenir
“Presleme ve üfleme” şekillendirme sırası: (1) erimiş kütle kalıp boşluğunun içine
beslenir; (2) bir parison oluşturmak üzere preslenir; (3) bir boğaz halkası içinde tutulan,
kısmen şekillendirilmiş parison, üfleme kalıbına aktarılır, ve (4) son şekline üflenir (v ve
F sembolleri hareket (hız) ve uygulanan kuvvet)
Biçim değiştiremez.
Isıl dayanımı yüksektir.
Sterilize edilebilir.
İçine konulan ürün
görülebilir.
Üretici, iyi bir sınıflandırma,
doldurma gibi önlemlerle
malını daha kolay satabilme
olanağına kavuşabilir.
Renkli olduklarında ürünü
belirli düzeyde ışık
etkisinden korur.
Sert, sağlam ve kimyasal
açıdan inert bir malzemedir.
İçine konulan gıda ve içecek ile
hiçbir etkileşim olmaz;
zamanla aşınmaz ve bozulmaz.
CAM AMBALAJLARIN ÖZELLİKLERİ
1. CAM AMBALAJLARIN OLUMLU ÖZELLİKLERİ
Vakum dolum ve kapama
yöntemine uygundur. İçindeki ürün tüketildikten sonra
başka amaçlarla da kullanılabilir.
Teneke kutulara göre
daha kolay açılabilir.
İç basınç ve düşey
yüklere dayanıklıdır.
Camın ışık geçirmesi içerdiği gıdanın renginin bozulmasına
neden olabilir.
İçini gösterdiğinden; üreticinin ayıklama,sınıflandırma ve doldurma gibi
işlemlerde çok özenli davranılması gerekir.
Kırılgandır, darbe, ısıl şok ve aşırı iç basınç gibi etkilerle
kırılabilir.
Ağırdır,taşımada sorunlara yol açabilir.
2. CAM AMBALAJLARIN OLUMSUZ ÖZELLİKLERİ
CAM AMBALAJ TİPLERİ
Camdan yapılan gıda ambalajları beş grup altında
toplanabilir.
a) Şişeler: Biçim açısından en
yaygın kullanılan ambalaj kaplarıdır.
sıvı ve yarı sıvı gıdalar için uygundur.
b) Kavanozlar: Geniş ağızlı cam kaplardır. Sıvı, yarı sıvı,
küçük parçalı, toz, granüller ve viskoz gıdalar için
kullanılırlar. Kapasite ve ağız ölçülerine göre
tanımlanırlar.
c) Bardak Tipi Düz Ağızlı Kaplar: Reçel, marmelat, jöle ve ezme
gibi gıdaların ambalajlanmasında kullanılan boyunsuz ağız
kısımları gövdesinden daha geniş ve düz olan kaplardır.
d) Damacanalar: Büyük hacimli şişelerdir. Boyun ve ağız kısımları
dardır. Kapasiteleri 3–15 lt arasında değişir. Yükleme
boşaltmada kolaylık sağlamak ve korumak için koruyucu dış
ambalajıyla birlikte kullanılırlar.
e) Ampul veya kapsüller: Küçük hacimlidirler. Vitaminler, tablet
gıdalar, baharatlar gibi pahalı ve konsantre gıdalar için
kullanılırlar.
CAM AMBALAJLARIN BAZI KALİTE ÖZELLİKLERİ
a) Kimyasal Dayanıklılık: Camın su, asit, baz ve tuz
çözeltilerinin veya sürede atmosferik koşulların yol
açabileceği kimyasal etkilere karşı dayanma gücüne
kimyasal dayanıklılık denir. Kimyasal dayanıklılık
özellikle serum ve ecza şişeleri için önemlidir.
b) Isıl Genleşme, Ani Sıcaklık Değişimine (Isıl Şok )
Dayanımı: Isıl genleşme özelliğinin cam şekillendirme
işlemlerinde belli bir önemi vardır. Şişe camının 42 – 60
oC lik bir ısıl şoka dayanması gerekir. Diğer deyişle
sıcaktan – soğuğa sıcaklık sıçramasının 42 oC den daha
fazla veya soğuktan sıcağa sıcaklık sıçramasının ise 60
oC den daha yüksek olmaması istenir.
Ani sıcaklık değişikliklerine dayanıklılık özellikle yıkama,
pastörizasyon ve sıcak dolum gibi işlemler için önemli bir kalite
faktörüdür. Bu dayanıklılık camın kalınlığı arttıkça azalmaktadır.
Herhangi bir cam ambalajın ısıl şoka dayanımı basit bir test ile
belirlenebilir. Bu amaçla cam ambalajlar su ile doldurularak önce
sıcak suya daldırılır. Yaklaşık 5 dakika bekletilir. Sonra sıcak
sudan çıkarılarak 15 sn içinde soğuk su banyosuna aktarılır. 30 sn
de soğuk suda bekletilir. Belirtilen işlemler sonunda cam kaplarda
çatlama olmamalıdır. Sıcak – soğuk su banyoları arasındaki
sıcaklık farkı 42 °C dir
Isıl şokla kırılmayı önlemede en önemli seçenek,
cam kabın iç ve dışındaki sıcaklık derecesi farkını
42 oC nin altında tutmaktır. Örneğin 90 oC de
sıcak doldurulacak bir cam ambalajın önceden en
az 50 oC ye ısıtılmış olması gerekir.
c) İç Basınç Dayanımı: İçinde yiyecek veya içecek bulunan
kapalı cam ambalajlarda iç basıncın artmasına
aşağıdaki etkenler yol açmaktadır;
Dondurma
Sıcaklık yükselmesi
İçeceklerin gazlanma işlemi
Sıcaklığın yükselmesi, cam kaptaki sıvı gıdanın
genleşmesine ve ayrıca kaptaki gaz ve buharların
(hava, su buharı, CO2
) kısmi basıncının artmasına neden
olur. Ancak camın genleşmesi aynı ölçüde
gerçekleşmediği için iç basınç artar. İşte bu tip basınç
artışlarından kaynaklanabilecek sakıncaları önlemek
amacıyla kapta belirli bir oranda “tepe boşluğu”nun
bırakılması gerekir.
Ürün Tepe Boşluğu (%)
Su ve Benzeri İçecekler 3-5
Alkollü İçecekler 3-8
Uçucu Organik Sıvılar 10 veya daha fazla
Vakumla Kapatılmış
Gıdalar
6-12
Karbonatlı İçecekler 4-7
Cam Ambalajın
Sınıfı
İç Basınç
Dayanımı
Kg/cm2
Bira şişeleri Geri dönüşlü
Geri dönüşsüz
12
10
Meşrubat şişeleri Geri dönüşlü
Geri dönüşsüz
16
10
Maden suyu,
meyve suyu
şişeleri
10
d) Darbe Dayanımı: Camın mekanik çarpmalara karşı
dayanıklılığı da taşıma ve benzeri bakımdan önemli bir
kalite faktörü oluşturur. Cam ambalajların darbe
dayanımı her bir mm cidar kalınlığı için en az 0.890 kg
olmalıdır.
e) Dikey Eksende Sıkıştırma Dayanımı: Kapatma
makinelerinde şişeye yüklenen dikey kuvvette
dayanımda önemlidir. Hidrolik işlemlerde ölçülen dikey
sıkıştırma dayanımı; mantar tıpalı şişelerde en az 200
kg, kapsül kapaklı şişelerde en az 800 kg olmalıdır.
f) Renk: Cam yüzeyine gelen ışığın bir kısmı doğrudan
absorbe edilir. Diğer bir kısmı ise yansır. Absorbe edilen
ışığın bir kısmı diğer yüzeyden yansır ve geri kalanı da
camdan geçer.
Camın ışık geçirgenliği camdan geçen ışığın cama gelen ışığa
oranıdır. Cam ambalajlar içindeki ürünlerin özellikle
ultraviyole (mor ötesi) ışınlardan korunabilmesi için veya
estetik bir görünüm vermek amacıyla renklendirilirler. Cama
yeşil veya bal renk vermek üzere harmana konan kimyasal
maddelere melanj maddeleri denir. Ülkemizde bal rengi
cam üretiminde pirit ve kok kömür kullanılır.
 Fotoğrafta Coca Cola şişelerinin evrimi var. Birincisi
kolonya şişesine benziyor.
 Soldan sağa tarihler; 1899 – 1900 – 1915 – 1916 –
1957 – 1986.
GERİ KAZANILABİLİR CAM VE CAM MAMULLERİ
Pet Şişeler – Kavanozlar – Bardaklar
Ayrı biriktirme sırasında camdan olmayan kısımlar cam
toplama kaplarına atılmamalıdır. Atılan cam
malzemelerin içi boş olmalıdır. Yoksa içindeki kalıntılar
çürür, kokuşur ve hijyenik sorunlar yaratabilir.
Etiketler önemli değildir. Cam eritilirken, tamamen yok
olurlar.
GERİ KAZANILMAYAN CAM VE MAMULLERİ
Ampül ve florosans lambaları
Pencere camları, cam yapı malzemesi
Aynalar
Optik camlar, ısıya dayanıklı camlar
Telli camlar
Şişe-Cam Grubu, bayileri kanalı ile her yıl yaklaşık 65-70
bin ton atık cami işleyerek tekrar geri kazanıyor. Cam şişe
kazanım oranı %36.